een keurig monster

Hij ziet er keurig uit, kijkt vriendelijk uit zijn ogen en is uiterst beleefd tegen de aanwezigen. Het lijkt moeilijk om in deze vriendelijke man een monster te zien die urenlang een wethouder en vier ambtenaren gijzelde in het Beschuitstadse gemeentehuis, zijn eigen zaak en (lease)auto in de fik stak.
Totdat Ahmet O., de gijzelnemer, begint te praten. De conclusie om heel snel door een dag rechtbank heen te schieten, is "de gemeente heeft mij gek gemaakt, ergens drukte iemand op een knopje en toen was ik in de war". Gekgemaakt door de gemeente, een conclusie die wordt gesteund door een documentaire van Zembla (*) en in de aanloop naar de zitting is aangenomen door vele mediacollega's.
Mooi gegeven is het, iedereen struikelt achter elkaar over de zelfde beschuldigende vinger. Totdat gisteren in de rechtbank duidelijk werd wat er nu allemaal gebeurde; Ahmet, een plaatselijke horeca-ondernemer wil groeien. Hij verlaat zijn succesvolle zaakje en begint in de binnenstad een nieuw "grand Café". Met een knipoog noemt hij het de rechter, naar de tegenovergelegen vroegere rechtbank. Ahmet leent en leent geld om de zaak in te richten en op te knappen.
In de aanloop gaat iets mis, de vergunning. De aanvraag verloopt traag en Ahmet heeft geen geduld. Hij loopt aan de lopende band het gemeentehuis binnen, heeft gesprekken met wethouders en besluit op een gegeven moment om de zaak te openen. Zonder vergunning! Ondertussen krijgt hij de ene na de andere controle, over het terras, brandveiligheid. Een check in zijn strafrechtelijke verleden levert de informatie op dat hij een aantal jaren geleden werd veroordeeld wegens verboden wapenbezit, een machinepistool!
Er volgt een onderzoek naar het doen en laten van Ahmet. Ondertussen stijgt hem het water tot aan de lippen. Aan de ene kant heeft hij de ene na de andere investering gedaan in De Rechter, aan de andere kant stapelen de schulden steeds hoger op. Vlak voor de incidenten vorig jaar juni is de schuld rond een half miljoen euro.
Over wat er dan gebeurd verschillen de meningen. Ahmet zegt dat hij doordraaide en dingen deed die hij niet meer kan herinneren. Een cultureel antropoloog komt met een ander verhaal en zegt dat de eer van Ahmet dreigt te worden aangetast. In zijn milieu is zelfstandig zijn, een goede baan hebben, of een mooi eigen bedrijf erg belangrijk. Het levert hem respect op van zijn landgenoten, zijn personeel kijkt tegen hem op en noemt hem zelfs "baba", pappa...
Het geld heeft hij grotendeels geleend van landgenoten en de dag van de brand en alles dat zal volgen, komt er een schuldeiser geld halen, €23.000,-! Het geld heeft hij niet en de schuldeiser is al zo lang aan een lijntje gehouden, langer lukt niet. Ahmet besluit, volgens de cultureel antropolog, zijn eer te redden. Hij legt al lange tijd de schuld van zijn problemen neer bij een van de wethouders en die moet dood! Dan zal hij zichzelf om het leven brengen en is de eer van de familie gered!
Het plan mislukt omdat de wethouder toevallig net op een andere kamer zit en Ahmet op zoek naar hem b ij een vergaderende collega binnen loopt, wapen in de hand. Wat volgt is een vijfenhalf uur durende nachtmerrie voor de betrokkenen, blijkt als de rechtbank voorleest wat de vijf hebben moeten doorstaan. Eten mochten ze niet, "ik ben toch geen restaurant" reageert O., hun behoefte moeten ze doen in een prullenbak en eigenlijk zijn ze doodsbang dat ze het einde van de dag niet halen. Een gedachte die ingegeven is doordat O. steeds met een van zijn twee vuurwapens speelt, de trekker overhaalt zonder dat er een kogel komt.
Tijdens de rechtszitting zegt O. dat er nooit sprake is geweest van een gijzeling. Het was een pittig gesprek en schieten of dreigen heeft hij nooit gedaan. De sfeer was ontspannen zegt hij zelfs. Een plan om de andere wethouder te vermoorden klopt niet, "ik wilde hem alleen een hand geven, meer niet". Dat hij de auto voor het gemeentehuis aanstak, nee, daar kan hij zich niets meer van herinneren. En de brand in zijn café? Kortsluiting! Ja, kortsluiting, net toen hij benzine, kort voor de brand uiterst rustig getankt bij een plaatselijk pomp blijkt uit videobeelden van de beveiligingscamera, wilde sprenkelen in zijn zaak. Zijn haar was daar zelfs bij in de brand gevlogen!
Dan wordt de tolk verweten zijn werk niet goed te doen, er moet een nieuwe tolk komen! Na een schorsing van bijna twee uur komt Ahmet terug op het verhaal van de kortsluiting, "ik heb het aangestoken" zegt hij tegen de rechtbank. Ook met de nieuwe tolk blijft hij ontwijkende antwoorden geven op de vragen van de rechters. Gedurende de hele dag zal hij geen enkele keer gewoon antwoord geven. Alles gaat omslachtig en komt neer op een ontbreken van schuld. Bij het Pieter Baan Centrum weigert hij mee te werken, alleen een psychiater, ingehuurd door zijn eigen advocaat krijgt het, inmiddels zo bekende, verhaal te horen en concludeert dat er sprake is van overmacht.
Droog verwoord de officier van justitie een weerwoord. Hij verhaalt over de ellende die over de slachtoffers heen kwam na de gijzeling, de vele bedreigingen aan het adres van gemeenteambtenaren en de speculerende verhalen in de pers. De eis, zeventien jaar, hakt erin bij sommige van de aanwezige familieleden. Net bij mevrouw O., zij heeft vanaf het moment dat de OvJ aan het woord is, een boek gepakt en zit dat te lezen. Ze wil niet horen wat ze niet wil horen. Een conclusie die voorzitter Stoofvlees ook al trok tijdens de discussie rond de tolken; "ik heb het gevoel dat u meer last heeft van vragen die u ongemakkelijk maken, dan van een onjuiste vertaling".

(*) De uitzending van Zembla is een voorbeeld van tunnelvisie bij de media. De maker, geboren in het zelfde land als de gijzelnemer, heeft er alles aan gedaan om het verhaal van Ahmet en zijn familie te belichten. In de aanloop naar de documentaire sprak ik hem en het werd al snel duidelijk dat hij maar een kant van het verhaal wilde horen, net als O.. "Wij begrijpen elkaar" vertelde hij me, "wij hebben dezelfde achtergrond". Kijk zelf en trek je eigen conclusie.